توکن (Token) یکی از رایج‌ترین اصطلاحات در بازار ارزهای دیجیتال است. توکن‌ها نوعی دارایی دیجیتال هستند که روی یک بلاکچین موجود ایجاد می‌شوند و کاربردهای متنوعی مانند پرداخت، دسترسی به خدمات یا مشارکت در یک پروژه را دارند.
در این مقاله چه می‌خوانیم؟
توکن در ارز دیجیتال چیست؟
توکن در ساده‌ترین تعریف، یک دارایی دیجیتال است که ارزش یا کاربرد خاصی را در یک اکوسیستم بلاکچین نمایندگی می‌کند. برخلاف کوین‌ها (Coin) مثل بیت‌کوین یا لایت‌کوین که بلاکچین اختصاصی دارند، توکن‌ها معمولاً روی بلاکچین‌های موجود مانند اتریوم، بایننس اسمارت چین یا سولانا ساخته می‌شوند. برای مثال، USDT (تتر) یک استیبل‌کوین است که روی شبکه‌های مختلف مثل اتریوم (ERC-20) و ترون (TRC-20) منتشر شده است.
تفاوت کوین و توکن
- کوین (Coin): کوین دارایی بومی یک بلاکچین است. برای مثال بیت‌کوین (BTC) روی بلاکچین بیت‌کوین و اتر (ETH) روی بلاکچین اتریوم ایجاد شده‌اند و هر دو بلاکچین اختصاصی خود را دارند. کوین‌ها معمولاً برای پرداخت کارمزد تراکنش‌ها و نگهداری ارزش در همان شبکه استفاده می‌شوند.
- توکن (Token): توکن روی یک بلاکچین موجود ساخته می‌شود و بلاکچین اختصاصی ندارد. توسعه‌دهندگان پروژه می‌توانند بدون طراحی یک بلاکچین جدید، توکن خود را روی شبکه‌هایی مانند اتریوم یا بایننس اسمارت چین منتشر کنند. برای مثال تتر (USDT) یک توکن است که روی چندین بلاکچین مختلف وجود دارد.
اگر بلاکچین را به‌عنوان یک سیستم‌عامل در نظر بگیریم، کوین‌ها مثل ابزارها و فایل‌های اصلی آن هستند که بدونشان سیستم کار نمی‌کند. در مقابل، توکن‌ها مثل برنامه‌ها یا اپلیکیشن‌هایی هستند که روی این سیستم‌عامل نصب می‌شوند و خدمات و امکانات اضافی ارائه می‌دهند.
انواع توکن در ارز دیجیتال
در ادامه انواع توکن در ارز دیجیتال را بررسی خواهیم کرد:
توکن‌های کاربردی (Utility Tokens)
این دسته از توکن‌ها برای دسترسی به یک محصول یا خدمت خاص در اکوسیستم یک پروژه استفاده می‌شوند. به‌عنوان مثال، BNB در صرافی بایننس برای پرداخت کارمزد معاملات و استفاده از خدمات مختلف این پلتفرم کاربرد دارد. ارزش توکن‌های کاربردی معمولاً به میزان تقاضا برای خدمات آن پروژه وابسته است.
توکن‌های اوراق بهادار (Security Tokens)
توکن‌های اوراق بهادار نماینده یک دارایی واقعی مثل سهام یک شرکت، ملک یا اوراق قرضه هستند. این نوع توکن‌ها تحت نظارت و قوانین مالی عمل می‌کنند و هدفشان دیجیتالی‌کردن دارایی‌های سنتی است. امنیت بالاتر و شفافیت بیشتر از ویژگی‌های اصلی این توکن‌هاست، اما به دلیل الزامات قانونی، عرضه آن‌ها سخت‌تر از سایر انواع توکن است.
استیبل‌کوین‌ها (Stablecoins)
استیبل‌کوین‌ها برای حفظ ارزش ثابت طراحی شده‌اند. معمولاً پشتوانه‌ای مثل دلار آمریکا، طلا یا حتی الگوریتم‌های خاص دارند تا نوسانات شدید بازار کریپتو را کاهش دهند. نمونه‌های شناخته‌شده این دسته USDT، USDC و DAI هستند. استیبل‌کوین‌ها پرکاربردترین ابزار برای انتقال سریع و امن ارزش در بازار محسوب می‌شوند.
توکن‌های حاکمیتی (Governance Tokens)
این نوع توکن‌ها به دارندگان اجازه می‌دهند در تصمیم‌گیری‌های مهم یک پروژه شرکت کنند. دارندگان می‌توانند درباره تغییرات پروتکل، سیاست‌های کارمزد یا توسعه قابلیت‌های جدید رأی بدهند. نمونه معروف آن UNI در پروتکل یونی‌سواپ است. وجود این توکن‌ها باعث می‌شود کاربران نقش فعالی در آینده پروژه داشته باشند.
توکن‌های غیرقابل تعویض (NFTs)
NFT یا Non-Fungible Token نوعی توکن منحصربه‌فرد است که نمی‌توان آن را با توکن دیگری تعویض کرد. این توکن‌ها نماینده مالکیت دیجیتال یک اثر هنری، فایل موسیقی، آیتم بازی یا حتی زمین مجازی در متاورس هستند. برخلاف سایر توکن‌ها که قابل تقسیم و تعویض‌اند، هر NFT ویژگی‌های خاص خود را دارد و ارزش آن بر اساس کمیابی و تقاضا تعیین می‌شود.
مثال‌های معروف از توکن‌ها
- تتر (USDT): محبوب‌ترین و پرکاربردترین استیبل‌کوین بازار کریپتو است که ارزش آن همواره نزدیک به یک دلار باقی می‌ماند. تتر روی چندین بلاکچین مثل اتریوم (ERC-20) و ترون (TRC-20) منتشر شده و ابزار اصلی برای معاملات و انتقال ارزش سریع در بازار است.
- یونی‌سواپ (UNI): توکن حاکمیتی صرافی غیرمتمرکز یونی‌سواپ است. دارندگان این توکن می‌توانند درباره تغییرات و ارتقاهای پروتکل رأی دهند. UNI نمونه‌ای واضح از نقش توکن‌های حاکمیتی در مدیریت جامعه‌محور یک پروژه است.
- ایپ‌کوین (APE): توکن بومی اکوسیستم Bored Ape Yacht Club (BAYC) و متاورس مرتبط با آن است. این توکن برای دسترسی به سرویس‌ها و محصولات مرتبط با BAYC و همچنین به‌عنوان ابزار رأی‌گیری در جامعه APE استفاده می‌شود.
- سند (SAND): توکن متاورس سندباکس است که نقش کلیدی در اقتصاد این جهان مجازی دارد. کاربران با استفاده از SAND می‌توانند زمین مجازی بخرند، آیتم‌های دیجیتال معامله کنند یا در فعالیت‌های مختلف درون بازی شرکت کنند.
مزایای توکن‌ها
توکن‌ها انعطاف‌پذیری بالایی دارند و می‌توانند نقش‌های متنوعی ایفا کنند؛ از وسیله پرداخت گرفته تا ابزار سرمایه‌گذاری یا حتی امکان رأی‌گیری در یک پروژه. به همین دلیل، پروژه‌های مختلف بلاکچینی از آن‌ها برای ایجاد اقتصاد درون‌سیستمی استفاده می‌کنند.
ساخت توکن در مقایسه با ایجاد یک کوین و بلاکچین اختصاصی بسیار ساده‌تر است. توسعه‌دهندگان می‌توانند تنها با استفاده از یک قرارداد هوشمند روی بلاکچین‌هایی مثل اتریوم یا بایننس اسمارت چین، توکن خود را راه‌اندازی کنند. همچنین توکن‌ها به‌عنوان ابزاری برای جذب سرمایه (Fundraising) بسیار پرکاربردند. عرضه اولیه توکن‌ها (ICO یا IDO) یکی از رایج‌ترین روش‌های تأمین مالی برای استارتاپ‌ها و پروژه‌های بلاکچینی است.
معایب توکن‌ها
توکن‌ها به بلاکچینی که روی آن ساخته شده‌اند وابسته‌اند. اگر شبکه اصلی دچار مشکل شود، توکن‌های ساخته‌شده روی آن هم تحت تأثیر قرار می‌گیرند. از طرف دیگر، برخی از توکن‌ها، به‌ویژه توکن‌های اوراق بهادار، مشمول قوانین مالی سخت‌گیرانه هستند و همین موضوع می‌تواند ریسک قانونی برای پروژه‌ها و سرمایه‌گذاران ایجاد کند. علاوه بر این، بازار پر از توکن‌های بی‌پشتوانه یا پروژه‌های کلاهبرداری است. به همین دلیل، بدون تحقیق و بررسی (DYOR)، خرید یک توکن ناشناخته می‌تواند منجر به از دست رفتن سرمایه شود.
جمع‌بندی
توکن (Token) در ارز دیجیتال دارایی دیجیتالی است که روی یک بلاکچین موجود ایجاد می‌شود و می‌تواند کارکردهایی مثل پرداخت، سرمایه‌گذاری، رأی‌گیری یا حتی مالکیت دیجیتال داشته باشد. توکن‌ها بخش مهمی از تکامل بلاکچین و پروژه‌های کریپتویی هستند و آشنایی با انواع آن‌ها به کاربران کمک می‌کند انتخاب‌های آگاهانه‌تری در بازار داشته باشند.